Bharat me bandh or jalashy भारत में बांधो और जलाशयों की सूची

बांध एक ऐसा संदर्भ है जिसमें पानी को नियंत्रित करने के लिए एक संयंत्र या रोक बनाया जाता है। इसका मुख्य उद्देश्य जल संचय और जल संबंधित उपयोगों को समर्थन करना होता है, जैसे कि जल सिंचाई, ऊर्जा उत्पादन, और पानी के नियमित आपूर्ति का सुनिश्चित करना। बांधों को नदी, नाला, या अन्य जल स्रोतों पर निर्मित किया जा सकता है।भारत में कुलमिलाकर कई बांध हैं, लेकिन इसकी सटीक संख्या बदलती रहती है। सामान्यत: यहां सर्कुलेटिव आंकड़े के अनुसार, लगभग 5000 से ज्यादा बांध हो सकते हैं।इन बांधों से पैदा होने वाली बिजली की मात्रा भी विभिन्न है और समझौतेपूर्ण है, क्योंकि हर बांध की क्षमता और उपयोग में अंतर होता है। कुछ बड़े बांधों जैसे कि सरदार सरोवर बांध और नर्मदा सागर बांध, इसे लाखों मेगावॉट्स में मापा जा सकता है, जबकि छोटे बांधों की उत्पत्ति कम हो सकती है।

भारत में कुछ मुख्य बांधों के नाम:

  1. भाखरा नंगल बांध (Bhakra Nangal Dam): यह हिमाचल प्रदेश और पंजाब के सीमांत पर स्थित है और भारत का सबसे बड़ा बांध है।
  2. सरदार सरोवर बांध (Sardar Sarovar Dam): गुजरात राज्य में स्थित है और नर्मदा नदी पर बना है।
  3. नर्मदा सागर बांध (Narmada Sagar Dam): मध्य प्रदेश में स्थित है और नर्मदा नदी पर निर्मित है।
  4. हिरकुद डैम (Hirakud Dam): ओडिशा राज्य के समीप स्थित है और महानदी नदी पर बना है।
  5. राणी झील बांध (Rana Pratap Sagar Dam): राजस्थान राज्य में चम्बल नदी पर स्थित है।

ये केवल कुछ उदाहरण हैं और भारत में और भी कई मुख्य बांध हैं जो जल संचय, ऊर्जा उत्पादन, और सिंचाई के उद्देश्य से निर्मित हैं।

भारत में बांधो और जलाशयों की सूची

भारत में बांधों की सूची भारत में विभिन्न प्रमुख बांधों और वे किस नदी पर अवस्थित हैं तथा संबंधित राज्य/राज्यों के संबंध में चर्चा करती है।

                                           
बांध का नामराज्यनदी
निज़ाम सागर बांधतेलंगानामंजीरा नदी
सोमासिला बांधआंध्र प्रदेशपेन्नार नदी
श्रीशैलम बांधआंध्र प्रदेशकृष्णा नदी
सिंगुर बांधतेलंगानामंजीरा नदी
उकाई बांधगुजरातताप्ती नदी
धरोई बांध गुजरातसाबरमती नदी
कडाणा बांधगुजरातमाही नदी
दांतीवाड़ा बांधगुजरातबनास नदी
पंडोह बांधहिमाचल प्रदेशब्यास नदी
भाखड़ा नांगल बांधहिमाचल प्रदेश और पंजाब सीमासतलज नदी
नाथपा झाकड़ी बांधहिमाचल प्रदेशसतलुज नदी
चमेरा बांधहिमाचल प्रदेशरावी नदी
बगलिहार बांधजम्मू और कश्मीरचिनाब नदी
डुम्खर जलविद्युत बांधजम्मू और कश्मीरसिन्धु नदी
उरी जलविद्युत बांधजम्मू और कश्मीरझेलम नदी
मैथन बांधझारखंडबराकर नदी
चांडिल बांधझारखंडस्वर्णरेखा नदी
पंचेत बांधझारखंडदामोदर नदी
तुंगा भद्रा बांधकर्नाटकतुंगभद्रा नदी
लिंगनमक्की बांधकर्नाटकशरावती नदी
कादरा बांधकर्नाटककालीनदी नदी
अलमट्टी बांधकर्नाटककृष्णा नदी
सुपा बांधकर्नाटककालीनदी या काली नदी
कृष्ण राजा सागर बांधकर्नाटककावेरी नदी
हरंगी बांधकर्नाटकहरंगी नदी
नारायणपुर बांधकर्नाटककृष्णा नदी
कोडासल्ली बांधकर्नाटककाली नदी
मालमपुझा बांधकेरलमालमपुझा नदी
पीची बांधकेरलमनाली नदी
इडुक्की बांधकेरलपेरियार नदी
कुंडला बांधकेरलकुंडला झील
परम्बिकुलम बांधकेरलपरम्बिकुलम नदी
वालयार बांधकेरलवालयार नदी
मुल्लापेरियार बांधकेरलपेरियार नदी
नेय्यर बांधकेरलनेय्यर नदी
राजघाट बांधउत्तर प्रदेश और मध्य प्रदेश सीमाबेतवा नदी
बरना बांधमध्य प्रदेशबरना नदी
बरगी बांधमध्य प्रदेशनर्मदा नदी
बाणसागर बांधमध्य प्रदेशसोन नदी
गांधी सागर बांधमध्य प्रदेशचम्बल नदी
येल्दारी बांधमहाराष्ट्रपूर्णा नदी
उझानी बांधमहाराष्ट्रभीमा नदी
पवना बांधमहाराष्ट्र         मावल नदी
मुलशी बांधमहाराष्ट्रमुला नदी
कोयना बांधमहाराष्ट्रकोयना नदी
जयकवाड़ी बांधमहाराष्ट्रगोदावरी नदी
भटसा बांधमहाराष्ट्रभत्सा नदी
विल्सन बांधमहाराष्ट्रप्रवरा नदी
तानसा बांधमहाराष्ट्रतानसा नदी
पानशेत बांधमहाराष्ट्रअम्बी नदी
मुला बांधमहाराष्ट्रमुला नदी
कोलकेवाड़ी बांधमहाराष्ट्रवशिष्ठी नदी
गिरना बांधमहाराष्ट्रगिराना नदी
वैतरणा बांधमहाराष्ट्रवैतरणा नदी
राधानगरी बांधतेलंगानाभोगावती नदी
निचला मनेयर बांधतेलंगानामनेयर नदी
मध्य मनेयर बांधतेलंगानामनेयर नदी और एसआरएसपी बाढ़ प्रवाह नहर
अपर मनेयर बांध    तेलंगानामनेयर नदी और कुडलेयर नदी
खड़कवासला बांधमहाराष्ट्रमुथा नदी
गंगापुर बांधमहाराष्ट्रगोदावरी नदी
जलापुट बांधआंध्र प्रदेश और ओडिशा सीमामचकुंड नदी
इंद्रावती बांधओडिशाइंद्रावती नदी
हीराकुंड बांधओडिशामहानदी नदी
वैगई बांधतमिलनाडुवैगई नदी
पेरुंचनी बांधतमिलनाडुपरलेयार नदी
मेट्टूर बांधतमिलनाडुकावेरी नदी
टेहरी बांधउत्तराखंडभागीरथी नदी
धौली गंगा बांधउत्तराखंडधौली गंगा नदी
Share now

Leave a comment